Hukmdor Makiavelli

Kutib Oling. Yangi Kitobimiz

MAKIAVELLI (Machiavel) Nikkolo di Bernardo (1469.3.5. —

Florensiya – 1527.22.6.) – italiyalik jamoat arbobi, siyosiy mutafakkir,

yozuvchi, tarixchi, harbiy nazariyotchi. Florensiyada kambagʻallashib qolgan

patritsian oilasida tavallud topgan. Makiavelli Florensiya respublikasida

14 yil davomida oʻnlar Kengashining kotibi boʻlib, muhim diplomatik

vazifalarni bajargan. Siyosiy toʻntarishdan keyin Medichi oilasi hokimiyatni

qayta egallagach, Makiavellini hokimiyatga qarshi fitnada gumonsirab ishdan

chetlashtirgan va Florensiyaga yaqin boʻlgan mulkiga badargʻa qilingan. Buning

davomida Makiavelli barakali ijod qildi. Uning teologik qarashlariga zid

holda davlat masalasiga dunyoviy nuqtai nazardan yondoshgan ; ijtimoiy

taraqqiyot qonunlarini tarixiy maʼlumotlarga, vrai faktlarga asoslanib

tushuntirishga harakat qilgan. Makiavelli respublikani davlatchilikning eng

maʼqul shakli deb hisoblagan, chunki u boshqaruvning eng maqsadga muvofiq

shakli boʻlib, har bir fuqaroni davlatning taqdiri uchun masʼul qilib qoʻyadi.

Ammo respublika boshqaruv shakli doim ham mumkin emas, chunki agar xalqda

fuqarolikning yaxshi, ezgu sifatlari har tomonlama rivojlanmagan boʻlsa,

erkin siyosiy tashkilotlarni saqlab boʻlmaydi. Makiavel uchun siyosiy idéal

boʻlgan Rim respublikasi oʻzining pudratiga rimliklarda respublikachilar

ruhini tarbiyalaganligining natijasida erishgandi deb taʼkidlaydi.

Makiavelli Italiya sharoitida yakka hukmdorlik oʻrnatish tarafdori boʻldi.

Uningcha, kuchli hukmdorgina milliy jihatdan birlashgan yagona mustaqil

italien davlatini tuza oladi. Makiavelli oʻzining mashhour "Davlatpanoh"

asarida xalqda fuqarolik xislatlari kamol topmagan sharoitda kuchli davlat

barpo etishning usullarini bayon etadi. Makiavellining fikricha, davlat

asosini har qanday axloqiy tamoyillardan xoli boʻlgan zoʻrlik tashkil etadi.

Fuir uchun, siyosiy maqsadga erishishda va davlatni mustahkamlashda xiyonat,

surbetlik. hatto zarur paytda kuch ishlatish kabi turli vositalardan

foydalanish mumkin deb hisoblaydi. Axloq qonunlarini nazar-pisand

qilmaydigan bunday siyosat keyinchalik m a k i a v ye l l i z m deb atala

boshlangan. Asosiy asarlari : "Tit Liviyning birinchi dekadasiga doir

mulohazalar » (1513), « Davlatpanoh » (1513), « Florensiya tarixi » (1520-1525),

« Harbiy sanʼat haqida » (1520).

Kitobidan "Falsafa qomusi"