صحیفه سجادیه - دعای عاقبت به خیری

Sahifeh Sajadiyeh (Bonne prière)

صحیفه سجادیه ( دعای عاقبت به خیری )

امام سجاد (ع) در دعای عاقبت به خیری در صحیفه سجادیه به ما می‏ آموزد که چگونه عرض تقصیر به پیشگاه خداوند ببریم و چگونه از او درخواست بازگشت و توبه کنیم. فرازهای اول دعای عاقبت به خیری را، ایستاده بر درگاه حق، به زیبایی اینگونه بیان می‏ فرمایند: اللهم انه یحجبنی عن مسالتک خلال ثلاث، و تحدونی علیها خله واحده، بار خدایا سه خصلت مرا از درخواست از تو بازمی‏ دارد و یک خصلت مرا بر آن می‏ دارد. و سپس آن سه خصلت را معرفی می‏ کنند:

1- یحجبنی امر امرت به فابطات عنه، بازمی ‏دارد مرا امری که به آن فرمان دادی و من از بجا آوردن آن درنگ کردم (کوتاهی کردم)

2- و نهی نهیتنی عنه فاسرعت الیه، و نهی ای که از آن جلوگیری کردی (دستور انجام ندادن آن را دادی) و من به سوی آن شتافتم.

3- و نعمه انعمت بها علی فقصرت فی شکرها، و نعمتی که به من بخشیدی و من در سپاسگزاریش کوتاهی نمودم.

امام (ع) بطور غیرمستقیم در صحیفه سجادیه به ما آموزش می ‏دهد که برای رسیدن به رضای الهی باید اوامر و فرمان های خدا، یعنی دستورات مکتب را انجام دهیم و از آنچه خداوند نهی کرده و خلاف دستور مکتب است دوری کنیم و با بکارگیری صحیح نعمتها و امکانات الهی که به ما ارزانی داشته شکر وی را بجا آوریم.

سپس آن خصلتی که وامی‏دارد که از خداوند درخواست نماید را اینگونه معرفی می‏ کند: و یحدونی علی مسالتک تفضلک علی من اقبل بوجهه الیک، و وامی‏دارد تا به درخواست از تفضل تو به کسی که رو به تو آورد. و ادامه می‏ فرماید: و با گمان نیک به سویت آید.

مسلما کسی که به پیشگاه خداوند روی می‏ آورد و توبه و بازگشت می‏ کند و در حقیقت تصمیم می ‏گیرد که انسان دیگری شود و گذشته را جبران کند، بازگشت و توبه او باید دارای ویژگیها و علائمی باشد، که حالت بازگشت را در او نشان بدهد، امام سجاد (ع) حالات و ویژگیهایی که انسان تائب (توبه‏ کننده) باید داشته باشد و با آن حالت به پیشگاه خداوند روی آورد را چنین برمی شمرند:

1- تلقاک بالانابه، به وسیله توبه به تو روی آورد.

2- و اخلص لک التوبه، و توبه را برای تو خالص گرداند.

3- فقام الیک بقلب طاهر نقی، پس با دلی پاک به سوی تو برخیزد. (از درون و برون حالت بازگشت و توبه داشته باشد)

4- ثم دعاک بصوت حائل خفی، سپس با صدای تغییر یافته (زمزمه‏ وار) آهسته تو را بخواند.

5- قد تطاطالک فانحنی، و در حالیکه برای تو فروتنی کرده و خم گشته.

6- و نکس راسه فانثنی، و سرش را به زیر افکنده و کج کرده.

7- قد ارعشت خشیته رجلیه، به راستی که ترس پاهایش را به لرزه انداخته.

8- و غرقت دموعه خدیه، و اشک گونه‏ هایش را غرق کرده باشد.

چنانکه ملاحظه می‏ کنیم، امام (ع) حالات جسمی و روحی انسان توبه ‏کننده واقعی را دقیقا ترسیم می‏ کند. و این جز از امام معصوم (ع) که طبیب الهی انسان است و به همه زوایای وجود او به علم الهی آگاهی دارد، از کس دیگری برنمی ‏آید.

سپس در بخش دیگر دعا، و در حین مناجات و نیایش، به یکی از مهمترین و اساسی ‏ترین ارزشهای الهی یعنی دوری از «استکبار» اشاره کرده و می‏ فرماید:

و ان احب عبادک الیک من ترک الاستکبار علیک، و جانب الاصرار، و لزم الاستغفار، و محبوبترین بندگان تو نزدت کسی است که بر تو سرکشی و استکبار ننماید، و از اصرار (بر گناه) دوری گزیند، و همواره آمرزش طلبد.

یعنی از حالت استکبار که باعث می‏شود انسان به سوی نافرمانی و در نتیجه گناه روی آورد، دور شود و اگر گناهی کرد، بر آن اصرار نکند و آن را پیگیری ننماید و به وسیله «استغفار» در پی جبران گناه و اثرات آن برآید و از خداوند طلب بخشش کند. کسی که این حالات را داشته باشد، همیشه در خط و راه خداوند گام برمی ‏دارد لذا از کسانی است که به فرمایش امام سجاد (ع) خداوند او را از همه بیشتر دوست دارد.